De Hawaiiaanse taal

Hawaiiaanse spreuk:
"I ka olelo no ke ola, i ka olelo no ka make"
"In het woord zit het leven, in het woord zit de dood"
 

Hawaiianen geloofden in de kracht van woorden. Omdat men in Hawaii vroeger geen geschreven taal had, werd hun collectieve geschiedenis en kennis vastgelegd in gezangen en verhalen. De Hawaiiaanse taal bestaat uit samengestelde woorden en zinnen met een schat aan nuances en toespelingen. Woorden hebben vaak meerdere betekenissen, zowel materieel als geestelijk, sexueel en goddelijk. Op kunstige wijze werden deze in dichtvormen en gezangen verwerkt, maar ook in alledaags taalgebruik, waardoor de Hawaiiaanse taal rijk is aan uitdrukkingen, die voor meerdere uitleg vatbaar zijn.

Met de komst van de missionarissen in 1820 werd de gesproken taal opgedeeld in 12 letters:

Klinkers: a e i o u
Medeklinkers: h k l m n p w

De uitspraak van woorden is uitermate belangrijk, want de intonatie verandert de betekenis van het woord.
Voor meervoud wordt in plaats van een 's' toe te voegen, de klinker langer aangehouden.
De klinkers worden meestal apart uitgesproken.
De 'okina, aangegeven door het ' teken staat soms tussen klinkers of voor de beginletter. Glottal stop. Het wordt uitgesproken zoals bij 'oh'oh of 'uhh.
Het lijntje boven een klinker verlengt deze.
De w wordt na de i en de e als v uitgesproken, na de u en de o als w. Aan het begin van een woord of na de a als v Hawai'i = Havai-i.
De lidwoorden de, het en een worden geschreven als ke of ka, bij meervoud nã.

Uitspraak van klinkers A "ah" als in papa - met streepje erboven als in maart E "e" als in veel - met streepje erboven de klinker langer aanhouden I "ie" als in vriend O "oh" als in boot U "oe" als in boek De klemtoon komt meestal, niet altijd, op de voorlaatste lettergreep.

Humuhumunukunukuapua'a

Ik heb geen streepje boven de klinkers kunnen vinden, dus gebruik ik in plaats hiervan het teken ~.

Woordenboek: Hawaiian Dictionary - Mary Kawena Pukui & Samuel H. Elbert

Hieronder wat woorden.
'ãina = het land
aka = de onzichtbare, schaduwachtige verbinding die we hebben met personen en dingen waardoor informatie overgedragen wordt of achtergelaten wordt
akua = God, Godin
ali'i = edele, koning
aloha = de aanwezigheid van het Gods adem eren; groet, liefde, respect, geven zonder de gedachte om iets daarvoor terug te ontvangen
aloha 'oe = dat je omringd mag zijn met liefde
aloha ahi ahi = goede avond
aloha auinala = goede middag
aloha kakahiaka = goede morgen
'aumaukua = beschermengel (in Hawaii nam deze soms de vorm aan van een 'krachtdier' zoals een haai of een uil, die de familie beschermt)
'Aumakua = Hoger Zelf, het Goddelijke, de Grote Geest
hã = ademen, uitademen, de levensadem, leven, energie
haku = de oudere of leider van de familie of van ho'oponopono-sessies
hale = huis
hana = werk
ha'ole = vreemdeling (meestal blanke)
hapa = deel
hapa ha'ole = gemixed Hawaiiaans-blank
Hawai'i nei = dit geliefde Hawaii
heiau = Hawaiiaanse tempel
ho = uitademen
ho'o = voorvoegsel, betekent meestal tot stand brengen of veroorzaken
ho'oponopono = rechtzetten, orde herstellen, reinigen, vergeven
ho'ola = genezen, tot leven brengen
hula = de traditionele dans van Hawaii
huna = klein deeltje, verborgen, de filosofie van sjamanen, met name de kennis over de drie Zelven
kahu = bewaker, houder
kahuna = priester, expert, meester in een vak
kai = zeewater
kane = man
kama'aina = iemand die in Hawaii geboren is, kind van het land
kapu = taboe
keiki = kind
kumu = bron, leraar
kupuna = oudere, grootouder, voorouder
lã'au lapa'au = kruidendokter
lokahi = balans, harmonie
lolo = het brein
lomilomi = wrijven, kneden, in kleine stukjes maken, massage
luau = feest (Hawaiian style)
maika'i = goed
makai = richting oceaan
malihini = vreemdeling, nieuwkomer, gast
mana = kracht, levenskracht, vitale energie
mana'o = gedachte, idee, mening
mauka = landinwaarts
mele = lied, gedicht
menehune = legendarisch ras van 's nachts werkende 'kleine' Hawaiianen
moana = oceaan
moku = eiland
nui = veel
ohana = de uitgebreide, grote familie
ola = leven, gezondheid, welzijn
ola loa = lang leven, volkomen genezen
'õlelo = het gesproken woord
'õlelo huna = woord, taal met verborgen betekenis
ono = verrukkelijk
pau = einde
pule = gebed, gezang
pupu = klein hapje, hors d'oevre
'uhane = geest, rationele Zelf
unihipili = innerlijk Kind, onderbewustzijn
wahine = vrouw
wai = zoet water
wikiwiki = opschieten, snel